بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین وصلی الله علی محمد و آله الطیبین الطاهرین
السلام علیک یا امیرالمؤمنین (علیه الصلاة و السلام)
کوتاه سخنی پیرامون کتاب «موسوعة الاحادیث العلویّة»
«بنیاد بین المللی نهج البلاغه» مفتخر است تا برای اولین بار بزرگترین و کامل ترین فرهنگ روائی و دائرة المعارف حدیثی باب مدینة علم النبیّ (صلّی الله علیه وآله وسلم) حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) را با عنوان «موسوعة الاحادیث العلویة»
در 30 مجلّد و نزدیک به 17000 صفحه و حدود 11000 حدیث با بهره گیری از800 منبع و کتاب به صورت موضوعی در 216 باب و حدود 35000 ارجاع در موضوعات متنوع و گوناگون، به مراکز علمی، کتابخانه ها، متفکران و اندیشمندان جهان اسلام و کلیه علاقه مندان و مشتاقان معارف علوی و نهج البلاغه تقدیم نماید.
این اثر ارزشمند تحت نظارت و اشراف دانشمند گرامی حضرت آیتالله دین پرور(دامت برکاته) و تلاش چندین ساله جمعی از محققان و پژوهشگران بنیاد بین المللی نهج البلاغه قم و با همکاری اساتید مبرّز مرکز آموزش تخصصی نهج البلاغه منتشر شده است.
ضرورت طرح :
تاکنون اثری جامع و مستند از فرمایشات حضرت علی (علیه السلام) که برگرفته از مجموعه آثار معتبر قرن اوّل تا یازدهم هجری، براساس الگوی جوامع حدیثی باشد تدوین نشده است، اما سعی محققان این موسوعه بر آن بوده که فرهنگی جامع و فراگیر و بانک اطلاعاتی کامل پیرامون تمام احادیث و سخنان ایشان به صورت موضوعی استخراج و تدوین گردد.
در حقیقت این جامع حدیثی مجموعه کامل روایاتی است که به وجود مقدس امام علی (علیه السلام) مربوط است و در کتب حدیث، تاریخ، ادب، فقه و... موجود و مکتوب بوده؛ سپس استخراج و براساس روشهای جوامع حدیثی بزرگ گردآوری شده است.
روش تدوین :
برای خلق چنین اثری، نیاز به الگوئی مناسب بود که پس از چندین سال بررسی کارهای پژوهشی مختلف و الگو گرفتن از آنها، بهترین روش تألیف این مجموعه با ویژگیهای ذیل به سامان رسید.
الف: دامنه گردآوری احادیث :
پس از مطالعه و بررسی منابع و کتب حدیثی، تاریخی، ادبی و فقهی و... از مجموعه آثار معتبر قرن اوّل تا یازدهم هجری، کلیّه احادیث و کلمات امیرالمؤمنین علیهالسلام استخراج و تدوین شد . این احادیث از حیث موضوع، در زمینه های قول، فعل و تقریر آن حضرت بوده و شامل: سخنان، خطبه‌ها، نامه‌ها، کلمات قصار، احتجاجات، ادعیه، وصایا، اشعار و... می باشد که نقل و بیان حدود هفتاد هزار حدیث را شامل می‌شود.
ب: مشترک یابی:
پس از گردآوری کلیّه احادیث، با انبوهی از احادیث مواجه شدیم که معنای آنها نزدیک به هم، ولی الفاظ و اسناد آنها متفاوت بود. لذا بر آن شدیم که این احادیث را مشترکیابی کرده تا از نقل مکرّر یک حدیث جلوگیری شود؛ یعنی در حقیقت برای نقل یک حدیث، قویترین آن را از حیث سند و متن برگزیده و دیگر احادیث و اخبار را همراه با توضیح اختلافات از حیث سند و متن به طور مفصّل در پاورقی نقل و بررسی کنیم. از میان این 70000 حدیث، حدود 11000 حدیث به عنوان اصل در متن و مابقی به صورت فرعی با نقل اختلاف سند و متن در پاورقی آمده است. در حقیقت، مشترک یابی بر اساس ترتیب قدمت هر منبع بوده است.
هرچند که این کار، از تعداد احادیث به میزان قابل ملاحظه ای کم نمود، اما سبب استحکام هرچه بیشتر کار و تکرار نشدن احادیث گردید. در این راستا بسیاری از احادیث مقطوع و مرسل، مسند و کامل گردیدند که از آن جمله می‌توان به بسیاری از احادیث و اخبارِ کتبی همچون: نهج البلاغه، غررالحکم و... اشاره نمود.
ج: نقل اقوال و بیان شروح علمای متقدم پیرامون یک حدیث :
جهت اتقان بحث، نظرات علمای متقدم تا مرحوم علامه مجلسی «متوّفای 1110ق» در پاورقی و ضمن تحقیقات یک حدیث آورده شده است. به همین سبب اخبار، دارای شروحی کامل و جامع میباشند که این در نوع خود بی نظیر است. برای مثال می توان بهترین و جامع ترین شروح احادیثِ نهج البلاغه را در این موسوعه یافت.
د: موضوع بندی احادیث :
احادیث این موسوعه در 216 باب در موضوعات مختلفِ اجتماعی، حکومتی، فقهی، اخلاقی، علمی و تربیتی و... تنظیم گردیده است. که این روش برخلاف بسیاری از جوامع حدیثی دیگر، بدون هیچ بریدگی و تقطیع صورت گرفته است. به این ترتیب که یک خبر به طور کامل موضوع بندی و سپس در باب موضوع غالب که مناسبت بیشتری با آن دارد، قرار داده شده و چنانچه موضوعات دیگری نیز در حدیث موجود بوده، به بابها و موضوعات مربوطه نیز ارجاع داده شد، که تعداد این ارجاعات در آخر باب‌های مختلف به حدود 35000 مورد در موضوعات متنوع و گوناگون می‌رسد.
هـ: رعایت قدمت کتب در نقل :
قدیمیترین حدیث از نظر تاریخ کتابت در یک باب، به عنوان اولین حدیث نقل شده و این ترتیب تا آخرین حدیث رعایت شده است.
و: استفاده از بهترین و صحیح ترین کتاب‌ها و نسخه‌ها در نقل احادیث و اخبار.
ز: آوردن اسناد کامل احادیث، که در این زمینه، اسنادِ هر خبر بدون حذف وکاملاً به صورت مسند ذکر گردیده است.
ح: نقل تمامی اخباری که از ائمه (علیهم السلام) با عنوان «فی کتاب علیٍّ علیه السلام» وارد شده است.
امید است این فرهنگ، برای محققین و پژوهشگران ارجمند قابل استفاده بوده و منبعی مفید برای کتابخانهها و مراکز علمی باشد. همچنین پذیرای رهنمودهای تمامی عزیزانی که به هر شکل ممکن ما را در ارائه بهتر و کاملتر این موسوعه یاری دهند، هستیم؛ باشد که ما را مرهون لطف خود سازند.
در 30 مجلّد و نزدیک به 17000 صفحه و حدود 11000 حدیث با بهره گیری از800 منبع و کتاب به صورت موضوعی در 216 باب و حدود 35000 ارجاع در موضوعات متنوع و گوناگون، به مراکز علمی، کتابخانه ها، متفکران و اندیشمندان جهان اسلام و کلیه علاقه مندان و مشتاقان معارف علوی و نهج البلاغه تقدیم نماید.
این اثر ارزشمند تحت نظارت و اشراف دانشمند گرامی حضرت آیتالله دین پرور(دامت برکاته) و تلاش چندین ساله جمعی از محققان و پژوهشگران بنیاد بین المللی نهج البلاغه قم و با همکاری اساتید مبرّز مرکز آموزش تخصصی نهج البلاغه منتشر شده است.
ضرورت طرح :
تاکنون اثری جامع و مستند از فرمایشات حضرت علی (علیه السلام) که برگرفته از مجموعه آثار معتبر قرن اوّل تا یازدهم هجری، براساس الگوی جوامع حدیثی باشد تدوین نشده است، اما سعی محققان این موسوعه بر آن بوده که فرهنگی جامع و فراگیر و بانک اطلاعاتی کامل پیرامون تمام احادیث و سخنان ایشان به صورت موضوعی استخراج و تدوین گردد.
در حقیقت این جامع حدیثی مجموعه کامل روایاتی است که به وجود مقدس امام علی (علیه السلام) مربوط است و در کتب حدیث، تاریخ، ادب، فقه و... موجود و مکتوب بوده؛ سپس استخراج و براساس روشهای جوامع حدیثی بزرگ گردآوری شده است.
روش تدوین :
برای خلق چنین اثری، نیاز به الگوئی مناسب بود که پس از چندین سال بررسی کارهای پژوهشی مختلف و الگو گرفتن از آنها، بهترین روش تألیف این مجموعه با ویژگیهای ذیل به سامان رسید.
الف: دامنه گردآوری احادیث :
پس از مطالعه و بررسی منابع و کتب حدیثی، تاریخی، ادبی و فقهی و... از مجموعه آثار معتبر قرن اوّل تا یازدهم هجری، کلیّه احادیث و کلمات امیرالمؤمنین علیهالسلام استخراج و تدوین شد . این احادیث از حیث موضوع، در زمینه های قول، فعل و تقریر آن حضرت بوده و شامل: سخنان، خطبه‌ها، نامه‌ها، کلمات قصار، احتجاجات، ادعیه، وصایا، اشعار و... می باشد که نقل و بیان حدود هفتاد هزار حدیث را شامل می‌شود.
ب: مشترک یابی:
پس از گردآوری کلیّه احادیث، با انبوهی از احادیث مواجه شدیم که معنای آنها نزدیک به هم، ولی الفاظ و اسناد آنها متفاوت بود. لذا بر آن شدیم که این احادیث را مشترکیابی کرده تا از نقل مکرّر یک حدیث جلوگیری شود؛ یعنی در حقیقت برای نقل یک حدیث، قویترین آن را از حیث سند و متن برگزیده و دیگر احادیث و اخبار را همراه با توضیح اختلافات از حیث سند و متن به طور مفصّل در پاورقی نقل و بررسی کنیم. از میان این 70000 حدیث، حدود 11000 حدیث به عنوان اصل در متن و مابقی به صورت فرعی با نقل اختلاف سند و متن در پاورقی آمده است. در حقیقت، مشترک یابی بر اساس ترتیب قدمت هر منبع بوده است.
هرچند که این کار، از تعداد احادیث به میزان قابل ملاحظه ای کم نمود، اما سبب استحکام هرچه بیشتر کار و تکرار نشدن احادیث گردید. در این راستا بسیاری از احادیث مقطوع و مرسل، مسند و کامل گردیدند که از آن جمله می‌توان به بسیاری از احادیث و اخبارِ کتبی همچون: نهج البلاغه، غررالحکم و... اشاره نمود.
ج: نقل اقوال و بیان شروح علمای متقدم پیرامون یک حدیث :
جهت اتقان بحث، نظرات علمای متقدم تا مرحوم علامه مجلسی «متوّفای 1110ق» در پاورقی و ضمن تحقیقات یک حدیث آورده شده است. به همین سبب اخبار، دارای شروحی کامل و جامع میباشند که این در نوع خود بی نظیر است. برای مثال می توان بهترین و جامع ترین شروح احادیثِ نهج البلاغه را در این موسوعه یافت.
د: موضوع بندی احادیث :
احادیث این موسوعه در 216 باب در موضوعات مختلفِ اجتماعی، حکومتی، فقهی، اخلاقی، علمی و تربیتی و... تنظیم گردیده است. که این روش برخلاف بسیاری از جوامع حدیثی دیگر، بدون هیچ بریدگی و تقطیع صورت گرفته است. به این ترتیب که یک خبر به طور کامل موضوع بندی و سپس در باب موضوع غالب که مناسبت بیشتری با آن دارد، قرار داده شده و چنانچه موضوعات دیگری نیز در حدیث موجود بوده، به بابها و موضوعات مربوطه نیز ارجاع داده شد، که تعداد این ارجاعات در آخر باب‌های مختلف به حدود 35000 مورد در موضوعات متنوع و گوناگون می‌رسد.
هـ: رعایت قدمت کتب در نقل :
قدیمیترین حدیث از نظر تاریخ کتابت در یک باب، به عنوان اولین حدیث نقل شده و این ترتیب تا آخرین حدیث رعایت شده است.
و: استفاده از بهترین و صحیح ترین کتاب‌ها و نسخه‌ها در نقل احادیث و اخبار.
ز: آوردن اسناد کامل احادیث، که در این زمینه، اسنادِ هر خبر بدون حذف وکاملاً به صورت مسند ذکر گردیده است.
ح: نقل تمامی اخباری که از ائمه (علیهم السلام) با عنوان «فی کتاب علیٍّ علیه السلام» وارد شده است.
امید است این فرهنگ، برای محققین و پژوهشگران ارجمند قابل استفاده بوده و منبعی مفید برای کتابخانهها و مراکز علمی باشد. همچنین پذیرای رهنمودهای تمامی عزیزانی که به هر شکل ممکن ما را در ارائه بهتر و کاملتر این موسوعه یاری دهند، هستیم؛ باشد که ما را مرهون لطف خود سازند.
موضوع: